Oynarken öğrenme! Peki bu yeni bir şey mi?

[srocenter Can]

Günümüz oyun merkezli eğlence dünyasında teknik geliştikçe önce ilk dönem bilgisayarlar ve tabii klavyeli Commodore 64; ardından atariler ve ilk dönem oyun konsolları; derken, modern son teknoloji ve ekran kartlarıyla gelişkin görüntülü bilgisayarlar ve pek tabii 2000âli yılların ilk çeyreği ile kendini gösteren modern oyun konsolları hayatımıza renk kattı.

Teknoloji ilerledikçe oyunların niteliği de inanılmaz boyutlara ulaştı ve bir yandan milyarlarda dolarlık bir sektör oluşurken diğer yandan toplum psikolojisi ve alışkanlıkları baştan aşağı değişime uğradı. Saatlerce ekran önünden kendimizi alamadığımız hikayeli oyunların oluşturduğu sosyolojik etkiyi bir önceki yazımda anlatmaya çalışmıştım. İşte o etkilerden belki de en büyüklerden biri âöğrenmeâ⦠Bugünkü yazının konusu da bu olacak.

8BitDo Retro Mechanical Keyboard – C64 Edition

Öğrenme, öğretim ve okul kavramları, binlerce yıl öncesinden bu yana insanlık tarihinin en önemli konusunu oluşturuyor. Doğayı keşfedip hayatta kalma (survive) serüveninde yol aldıkça yeni deneyimlerle buluşan insanlığın, biriken bilgileri ve bilgeliği bir sonraki nesle aktarmak için kullandığı âöğretimâ geleneği de yıllara değin gelişimini sürdürmüştür ve dinamik bir organizma gibi attığımız her adımda sürdürmeye devam etmektedir.

Ancak insanlık, öğretim ve öğrenim süreçlerinde şunu gördü ki temsili olmayan ve sadece söze (anlatıma) dayalı bir belletim modeli, insanda kalıcı etki bırakmıyor. Yani, tecrübe etmeyen veya anlatılanı birebir yaşamayan insan, öğrendiği şey ne ise aklında tutamıyor ve hayatına yansıtamıyor. Bundan dolayı, öğreticiler (öğretmenler), farklı teknikleri denemeye başladılar ve anlattıklarını farklı âyollarlaâ öğrencilerine aktarmayı keşfettilerâ¦ İşte bu keşfin adı: âoyunâ oldu⦠Hani, 21. yy tabiriyle âoyunlaştırmaââ¦

İşte tam da bu yazının konusu, oyunlaştırmanın sadece bugün değil; binlerce yıllık bir geleneğin devamının olduğunu belirtmek ve geçmişten geleceğe minik bir yolculuk yaparak günümüzdeki oyunlaştırmanın önemini daha iyi kavramakâ¦

Malumunuz üzere, z kuşağı diye tabir edilen kitleyi fırsat buldukça sözleri ve alaycı ifadeleriyle dövmeye çalışan X, Y ve hatta ondan daha önce olan nesiller, âhayat üniversitesiâ adını verdikleri yaşam mücadelesine sokakta mahalle arkadaşlarıyla âoyun oynayarakâ başladıklarını ifade ederler. Hatta, bununla ilgili güzel bir karikatür vardır. 90âlı yıllarda çocuğunu eve getirmek için uğraşan anne ile 2000âli yıllarda çocuğunu bilgisayar başından alıp sokağa çıkarmaya çalışan anne⦠Belki anımsamışsınızdır. İşte böyle keskin bir farkın olması, bu jenerasyonlar arasındaki derin bakış açısı farklılıklarının da adeta özeti niteliğinde⦠Sokaktaki oyunla birbirine dokunan bir âsosyalâ anlayıştan, belki de birbirini hiç görmeyip sadece web kamera üzerinden odada yalnız ama kalabalık bir âsosyalâ anlayışa⦠Bu farklılık, eğitim ve öğretim anlayışına da yansımış ve bugünün oyunlaştırma tekniklerinin gelişim haritasını belirlemiştir.


Bu noktada, özellikle Z kuşağına mensup arkadaşlarımın dikkatle okumasını rica ediyorum. çünkü bu kuşak, sosyal bir varlık olma gerçeğinden hiçbir zaman kaçamamış insanlığın mirasçıları olarak salt bilgisayar başında ve yalnız odada yaşanan sosyalliğin devrimsel dönüşümünde adeta laboratuvar denekleri haline geliverdiler. Babaları, anneleri ve onların anne ve babaları, hayatı sokaktaki oyunlarla öğrenirken onlar kendilerini bir anda, teknolojik çılgınlığın ortasında buluverdiler. Geçmişten bir miras alamayıp yolun kendisinde hem öğrenci olup hem kendinden öncekileri de bir anlamda eğittiler. Yani çok da kızmamak lazım.

Bu geçiş paragrafını bilerek dahil ettim. çünkü, âoyunlaştırmaâ teknikleri de ister istemez bu devrimsel dönüşüme eşlik etti ve âkutu kutu penseâ ile veya âkör ebeâ eşliğinde oyunlarla sosyalleşen ve âhalat çekmeâ, âağızda kaşıkla yumurta taşımaâ, âçuvalla koşturmaâ gibi oyunların insan azmine, iş birliğine ve takım çalışmasına olan etkisiyle âöğrenenâ insandan, e-spor ile birbirleriyle bilgisayar başında yarışan, ekran başındaki âquizlerleâ heyecanlanan ve cep telefonu uygulamalarıyla oyun oynayan insana geçişi anlamazsak günümüz oyunlarının ve yaşantımıza olan etkisinin boyutlarını anlamlandıramayız. Ondan sonra da dipsiz bir kuyu haline gelen âkuşak çatışmalarınınâ içinden kendimizi bir türlü alamayız.

Oyunun âgücüâ, insan beyninde oluşturduğu âkalıcıâ öğrenme etkisindendir. 1994âte Anadolu Lisesi sınavlarını kazanıp daha ilkokul seviyesinde çok yoğun bir ingilizce öğretimine başladığımız zamanlar, o dönem çok daha yetkin öğretmenlerin eşliğinde oyun oynarak öğrenme bölümlerini tam 30 yıl sonra hatırlarım. Hatta sevgili Canan hocamızın âcatchâ (yakala) fiilini öğretirken bizi bahçeye çıkartıp birbirimize top attırarak oynattığı oyundaki hazzı unutmam mümkün değil. Matematikte, Fizikte, Kimyada, İngilizcede ve hemen her branşta oyunun öğretici gücü muazzamdır ve çok küçük yaşlardan itibaren hayatın olmazsa olmazıdır.

Bugün kurumsal şirketlerde İnsan Kaynakları departmanlarının harıl harıl araştırdıkları etkin eğitimlerin birçoğu bugün âoyunlaştırmaâ odaklı olmak zorunda ve salt powerpoint slaytları eşliğinde anlatılan eğitimlerin birçoğu da artık ya tercih edilmiyor ya ucuz eğitim kategorisinde yer alarak sadece iş görülmüş oluyor. Özellikle kurumsal ve ünlü şirketler, departmanları aralarındaki bağı kuvvetlendirmek için futbol, basketbol, voleybol ve hatta bowling gibi spor branşlarından takımlar kurarak etkinlikler düzenliyorlar. Otelde konaklamalı eğitimler planlayarak çok eski zamanlardan kalma çocuk oyunlarını modernize ederek yetişkinlere uyarlıyor ve buradan bir âöğrenimâ süreci oluşturuyorlar.

Ancak şunu tekrar görüyoruz ki teknik ne kadar gelişse veya teknolojik oyunlar ne denli büyülü hale gelse de insan sosyal bir varlık gerçeğinden, yaşı kaç olursa olsun kaçamıyor ve hiçbir âsanallaştırmaâ, insanın birbirine dokunmasının ve bir araya gelerek oluşturdukları o manevi etkinin gücünü ortaya koyamıyor. Öyle ki bugün âe-sporâ takımları oluştursak da turnuvalar yine büyük spor salonlarında yapılıyor ve insanlar yine âbir arayaâ gelmekten kendini alıkoyamıyorâ¦

Oyun oynamak çok güzel⦠Ama insanla⦠Kendimiz gibilerle⦠Bizleâ¦
Bu yazı Oyun Günlüğü Dergisi’nin 21. sayısında yayımlandı.Yayımlanan yazı/görüşler yazara aittir ve Oyun Günlüğüânün resmi görüşünü yansıtmaz.