Politikadan Günümüz Oyun Sektörüne: Niccolo Machiavelli ve Fikirlerinin Resmedilişi

[srocenter Can]

Günümüzün video oyunlarına kısacık bir bakış attığımızda politika veya siyasetten bahsedildiği ve hatta bazen ana bir tema haline getirildiğini görebiliyoruz. Günlük hayatımızın yanında oyunların da ayrılmaz parçası olan politika bilimi; devlet ve iktidar sistemlerine, toplumsal yapılara ve diğer ülkelerle olan ilişkilere çeşitli perspektiflerden bakar.

Özellikle aksiyonun yoğun olduğu yapımlarda ve türünün öncülerinde görebildiğimiz politika biliminde şüphesiz bir insan vardır ki döneminin anlayışlarına fikirleriyle karşı çıkarak adeta bir devrim yaratmıştır. Öyle bir devrimdir ama sadece bir elin parmağını geçmeyecek kadar video oyunu bundan yararlanabilmiştir. Karşınızda Niccolo di Bernardo dei Machiavelli.
Biraz Niccolo Machiavelli ve fikirleri…


Öncelikle Machiavelli’nin kim olduğuna ve politika bilimindeki yerine değinmemiz gerektiğini düşünüyorum ki onun resmedildiği oyunlara dikkatli bakabilelim. 1469-1527 yılları arasında İtalya’da yaşamış olan Machiavelli, iç ve dış siyasetle alakalı olarak çeşitli görevlerde bulunmuş ve 30’lu yaşlarından itibaren politikayla bir hayli ilgilenmiştir.

Özellikle 1500’lü yıllarda de Medici ailesinin tahttan indirilmesinden sonra Floransa Cumhuriyeti’nde (Republic of Florence) görev almış ve kurduğu diplomatik ilişkilerle Cesare Borgia ve Louis XII gibi yöneticilerin kendi hükümranlıklarını nasıl şekilde kurduklarını, bölgelerini korumak için neler yaptıklarını ve bunları nasıl kaybettiklerini gözlemleme şansı edinmiştir.

İtalya içerisinde birtakım krallık şehirlerin ve ailelerin hüküm sürdüğü düzensiz bir dönemde Machiavelli, yenilikçi fikirleriyle ön plana çıkmış ve siyasetten atılmasından sonra belki de en çok tanınan eseri The Prince’ı (Il Principe) kaleme almıştır. The Prince, bugün kendisini şeytani olarak ilan eden ve çoğunlukla realist bir tavırla prenslerin bir bölgeyi nasıl ele geçirip elinde tutabileceğiyle alakalı değerli notlar içerir.

Machiavelli’nin The Prince eserinde ahlakı (ve acımayı) belli bir kisveye kadar hiçe sayması ve prensin, bu bölgeyi elinde tutması adına tebaasına karşı zalimliklere başvurması gerektiğini belirtmesi de Makyavelizm akımının doğmasına sebep olmuştur.
Machiavelli’nin bir ayağı eskide diğeri ise oyun sektöründe


Gelgelelim Machiavelli, modern dünyada birçok alanda olduğu üzere video oyun sektörünü de etkilemeyi başarabilmiştir. Bu doğrultuda öne çıkan iki oyun vardır ki bizleri, onun fikirlerinin çeşitli perspektiflere göre nispeten göreceli olduğuna ve bu görüşlerle kendisinin iki farklı kişiliğini oluşturabileceğimize ilişkin düşünce deneyleri yapmamıza iter. Pekala kendisine, savunduklarına ve eserlerine karşı eleştirel bir şekilde bakmamızın da önünü açar.

1994 yılında HDI tarafından geliştirilen Merchant Prince (ya da ) ve Ubisoft’un etkisiyle kült bir seri haline gelen Assassin’s Creed’in ikinci oyunu Assassin’s Creed 2, oyun severlere farklı ama benzer yönleri de bulunan Niccolo Machiavelli portreleri çizmektedir. Bu doğrultuda kendisi ve fikirleri oyun dünyasında da yer bulabilmiştir.

Merchant Prince, sıra tabanlı strateji türünün gitgide gelişmeye başladığı bir dönemde ortaya çıkmıştır. Machiavelli Amca’nın öldükten sonra varlıklarını bize devretmesini konu alan yapım, arkadaşlarınızla co-op şekilde veya yapay zekaya karşı başarıyı amaçladığınız zorlu bir deneyim sunuyor. Tüccar olarak stratejik kararlar almalı ve İtalya’da en zengin aile olmalısınız.

Merchant Prince’ı döneminin diğer strateji türü oyunlarından ayıran oynanış özellikleri ise varlıklı bir tüccar olduğunuzda yapabildiklerinizde yatıyor. Ekonomik geliriniz arttıkça Floransa Cumhuriyeti’ni yöneten Onlar Konseyi’ni (The Council of Ten) rüşvet ile kendi tarafınıza çekebilir ve bakan olabilirsiniz. Zenginleşen aileler, kiliseye ait bölgeleri (The Prince’de “ecclesiastical principalities” olarak geçer) ele geçirebilir ve buralara kardinaller atayıp nüfuz sağlayarak yardımlar elde edebilir. Bir oyuncu, yeterli etki ve nüfuzla papalık makamına geçebilir ve diğer aileleri dinden çıkarabilir ya da Haçlı Seferleri’ni başlatabilir. Bunun yanında işlediğiniz suçları diğer ailelere (oyunculara) atabilir ve onların ceza almasını sağlayabilirsiniz.

Günümüzün strateji türü oyunlarında bu tür aksiyonlara veya mekaniklere rastlamak kanımca biraz zor olsa da Merchant, Machiavelli’nin fikirlerini direkt olarak oyuna entegre etmeyi denemiştir. Tebaayı veya başka aileleri kendi bölgesini korumak amacıyla kullanmak, gerektiğinde zalimlik göstermek ve onları ortadan kaldırmak 1500’lü yılların İtalya’sında duyulmadık fikirlerdi ve ahlak kuralları, kendisi için hiçbir şey ifade etmemekteydi.

Bu bakımdan Merchant’ın The Prince adlı eseri bir rol model olarak aldığını söyleyebiliriz. The Prince’de bir prensin çeşitli bölgeleri nasıl ele geçirebileceği yanında onun sahip olması gereken özellikler de bahsedilmektedir. The Prince’a göre prens, kendi bölgesini koruması sebebiyle verdiği sözleri tutmayabilir, başkalarını kendi yanına çekebilir, zalim olabilir, öldürebilir, rüşvet verebilir ama bunları bir sebebe indirgeyerek yapmalıdır.

Kötü Machiavelli ve Assassin Machiavelli?


Merchant’ta tasvir edilen Machiavelli’nin ardından Assassin’s Creed 2 ve Brotherhood’a da bakmamız pekala uygun olacaktır zira Machiavelli orada da büyük bir role sahiptir. İlk örneğe rağmen kendisi, nispeten şeytani fikirlere çok sahip olmamakla birlikte aydınlık için çalışmaktadır.

Ezio Auditore da Firenze ile birlikte çalışan ve İtalyan Kardeşliği’nde mentor ve liderlik görevlerinde bulunmuş Niccolo, önce Adem’in Elması’nı ele geçirmek için Girolamo Savonarola’yla çatışmış ve ardından yozlaşmış Borgia ailesine karşı gelmiştir. Bu doğrultuda Assassin görevini yerine getiren Niccolo, çoğu The Prince okurunun beklediğinin aksine safi gücün ve yozlaşmanın yanında durmamıştır.

Nitekim Ubisoft’un Machiavelli’yi ele alış biçimi detaylarda saklıdır. Elbette doğrudur ki Machiavelli, alttaki sözüyle kafasındaki yönetme anlayışını ortaya koymaktadır ama ayrıyeten görmezden gelinen kısım ise kendisinin en istikrarlı gördüğü sistemin gücün halkta bulunduğu haline inanması diyebiliriz. Kendisi hem zalimliğin hem de acımanın belirli sınırlar içerisinde bulunduğu ama nefrete yer olmayan bir yönetimi uygun görmektedir.

It is better to be feared than to be loved, if one cannot be both.

Korkulmaktansa sevilmek mi iyidir, yoksa sevilmektense korkulmak mı? Yanıt, ikisinin de gerekliliğidir.

Machiavelli için bir bölgeyi yönetecek prensin virtu (yetenek, erdem) sahibi olması ve prensin virtu’sunu kullanarak ahlaki davranışlarda bulunmasının yanı sıra yeri geldiğinde gerekçeli sebeplere oturtarak zalim kararlar vermesi en doğru olanıdır. Bu doğrultuda Ubisoft, Machiavelli’nin realist ama nispeten nötr gözüken yönünü uyarlamış desek yanılmış olmayız.

Öte yandan Ubisoft, onun fikirlerinden tam olarak uzaklaşmış sayılmaz. Nitekim La Volpe’nin Niccolo’yu şüpheciliği ve fırsatçılığından ötürü Tapınakçı olmak ile suçlaması veya Borgia ailesinin yolsuzluk yapmasına rağmen onlara hayranlık duyması tarihsel olarak doğruluk içermektedir. Cesare Borgia, The Prince’de çok zalim bir hükümdar olarak anılsa da virtu sahibi olmasıyla övülmektedir.

Bunun yanında birçok oyun sever, geliştiricilerin The Prince’ın çoğunlukla hicivsel bir anlamda yazıldığına inandığından ötürü bu tür bir resmedilişte bulunulduğunu belirtiyor. Kimileri ise The Prince’dan öte Discourses on Livy eserinin göz önüne alındığını ve onun sadece tarihi örnekler aracılığıyla bu yorumları yaptığını öne sürüyor. Kendi düşünceme göre Niccolo, Tapınakçı fikrine uymayan bir kişiliğe sahiptir çünkü Tapınakçı Düzeni, kişinin özgür iradesini yoka sayarak mükemmel bir dünya yaratmaya çalışır ancak Machiavelli, kendi eserlerinde prensin özgür iradesinin bir gereklilik olduğunu belirtir.

Pekala Machiavelli, 15. yüzyıl İtalya’sında hem askeri hem idari yeniliklere imza atarak şüphesiz politika bilimine yepyeni temeller atmıştır. Günümüzün birçok strateji türü yapımında Machiavelli döneminin İtalya’sı, 19. yüzyıla kadar homojen bir yapıda olamadığından ötürü görmezden gelinse de kendisinin fikirlerinin entegre edildiği bir oyun, şüphesiz bambaşka yenilikler getirebilir ve deneyimler yaşatabilir.